Fotograferen met extreem lange sluitertijden

Werkwijze

Een 10-stops ND of grijsfilter is een heel bijzondere filter en toch niet zo eenvoudig in gebruik zoals sommige verkopers beweren. Om te beginnen heeft deze filter enkel nut als er een vorm van beweging in het landschap aanwezig is. Gelukkig is een landschap zelden statisch en is er vaak dynamiek te vinden onder de vorm van voorbijtrekkende wolken, golfslag en getijden, of het kletterende water van een rivier of waterval. Verder brengt deze filter ook op technisch vlak de nodige uitdagingen met zich mee: eenmaal voor de lens geschroeft zie je immers niets meer door de zoeker en vaak worden sluitertijden zo lang dat je aangewezen bent op manuele belichting in de bulb-stand.

Hoe ga je met deze filters dan best aan de slag? Eerst en vooral werk je natuurlijk vanop een stevig statief en gebruik je een draadontspanner. Vervolgens bepaal je de compositie, zodat je deze later niet meer hoeft te corrigeren. Je plaatst de camera in de ‘A(v)’-stand (aperture of diafragmavoorkeuze)  of ‘M’-stand (manuele), bepaalt het diafragma en stelt manueel scherp. Tenslotte maak je een ‘testfoto’ en controleer je de belichting aan de hand van het histogram. Wijzig hierbij de sluitertijd of gebruik belichtingscorrectie om tot een goed belichte foto te komen. Onthoud de sluitertijd en bereken wat deze wordt wanneer je een 10-stops grijsfilter voor de lens plaatst.

Bulb

Wanneer de sluitertijd in combinatie met de filter langer dan 30 seconden wordt, schakel je over op manuele belichting in de bulb-stand. Een camera is in de andere standen immers beperkt tot een maximale sluitertijd van 30 seconden. Let er bovendien op dat de diafragma waarde behouden blijft, wanneer je switcht naar de bulb-stand. Pas wanneer compositie, scherpstelling en belichting helemaal goed zitten, schuif of schroef je de filter voor de lens, scherm je de zoeker af en maak je de foto. Op sommige camera’s zie je een teller lopen, bij andere camera’s ben je aangewezen op de secondewijzer van je horloge om de juiste belichtingstijd te bepalen.

Persoonlijk vind ik dat je de mooiste resultaten bekomt wanneer de sluitertijd  1 à 2 minuten bedraagt, daarom tracht ik zonder filter eerst een sluitertijd van 1/15 of 1/8 te halen; ik weet immers dat dit met een 10-stops grijsfilter resulteert in een sluitertijd van respectievelijk 1 of 2 minuten. Bij de Bigstopper van Lee of de Pro Stopper van HiTech zit een handige tabel om deze belichtingstijd te berekenen, maar tegenwoordig zijn er hiervoor ook tal van smartphone applicaties beschikbaar (LongTime Exposure Calculator, PHOforPHO, Photo Tools, ... ).

Door de extreem lange sluitertijden krijg je een foto waarin alle beweging geblurred wordt: golfslag of rivieren worden helemaal vlak en in de wolken krijg je vaak een prachtige lijnwerking. In stedelijke landschappen kan dergelijke filter ook gebruikt worden om mensen of verkeer te blurren. Het valt je misschien ook op in de voorbeelden dat alle foto’s een blauwe kleurentint krijgen. Dit komt door fouten in de witbalans. Persoonlijk vind ik dit effect vaak wel passen, maar wie er niet van houdt,  kan de witbalans in nabewerking achteraf héél eenvoudig corrigeren.

Conclusie

Een bigstopper is vooral een creatieve filter die je toelaat om te spelen met erg lange sluitertijden, waarbij elke vorm van beweging sterk word geblurred. Vaak voegt zo’n filter een extra dimensie toe aan de foto’s, zodat ook bij minder goede omstandigheden bijzondere landschapsfoto’s gemaakt kunnen worden. 
Deze filters zijn complexer in gebruik dan standaard grijsfilters, daarom zorg je best eerst voor een perfecte compositie, scherpstelling en belichting, en plaats je pas dan de filter voor de lens. Net zoals bij alle andere filters kan je deze filter enkel  gebruiken wanneer de situatie er zich toe leent: hier dus enkel wanneer er een duidelijke vorm van beweging aanwezig is.